David de Jong: European Media Freedom Act theoretische exercitie?

[Column] politieke wil nodig voor praktische uitvoering

De European Media Freedom Act (EMFA) die op 8 augustus van kracht is geworden, lijkt vooral een theoretische exercitie te zijn. De European Media Freedom Act gaat over regels omtrent pluriformiteit, transparantie en onafhankelijkheid in de mediasector. 

Ddaarbij gaat het om bijvoorbeeld de verplicht dat mediabedrijven hun (in)directe eigenaren zelf openbaren en het moeten openbaren van de hoeveelheid reclame-omzetten uit overheidsdiensten. Ook bevat de verordening enkele regels voor zeer grote mediaplatforms en gelden bij overnames van mediabedrijven strengere regels ter beoordeling daarvan.

Wat nu opvalt is dat voor de naleving van deze regels de EMFA eigenlijk heel zwak is opgebouwd. Toezicht zit vooral bij de Europese Commissie zelf die daarbij nauwelijks handhavende instrumenten heeft. Het niet openbaren van directe en indirecte eigenaren bijvoorbeeld, heeft praktisch gezien geen consequenties. Nationale regulerende instanties moeten een database bouwen met deze informatie. Dat zou in Nederland het Commissariaat voor de Media zijn. Die blijkt alleen geen afdwingbare instrumenten te hebben opdat mediabedrijven deze informatie geven. Opvallend is ook dat toezichthouders bij organisaties van publieksmeting (NMO in Nederland) een aanmoedigende rol hebben gekregen opdat ze gedragscodes instellen non-discriminatoir, onpartijdig en transparant zijn. Ook hier weer, geen afdwingbare maatregelen.

Sprekend met de Nederlandse mediatoezichthouder, het Commissariaat voor de Media, wees die mij er op dat alleen voor de beoordeling van overnames er een duidelijke opdracht ligt voor EU-landen om dit in wetgeving op te nemen. Alle andere wetsartikelen zijn als landen geen eigen regels daarvoor opstellen, niet afdwingbaar en min of meer vrijwillig.

Nederland doet weinig

Het is al vaker opgevallen dat Nederland als het gaat om dit soort EU-wetgeving, alleen het minimale doet wat de Europese Unie vraagt. Politici hebben vaak de mond vol over persvrijheid en democratie, maar als het erop aankomt doen ze niet zo veel in concrete zin. Ook in het geval van de EMFA heeft de huidige minister Eppo Bruins van NSC geen wetgeving die bijvoorbeeld de vrijblijvende onderdelen van de EMFA verplichtend maakt. In Duitsland bestaat sinds 1997 de Kommission zur Ermittlung der Konzentration im Medienbereich (KEK). Die houdt nauwgezet in het openbaar bij wie wat bezit in de media (tv, radio, pers en online). Als er wijzigingen zijn, moet de KEK ten behoeve van de uitzendlicentie formeel toestemming geven.

Politieke wil

Dit soort transparantie bestaat in Nederland niet, maar het zou logisch zijn om dat wel wettelijk te verplichten. Nederlandse mediabedrijven hebben al snel de reflex dit soort informatie als bedrijfsvertrouwelijk of als privé te zien. Alleen beursgenoteerde bedrijven moeten die openbaren.

Ook kan Nederland de nationale mediamonitor uitbreiden met de taken die in EMFA worden omschreven en eigenlijk alle EMFA-artikelen op nationaal niveau verplichtend maken met afdwingbare boetes. De politiek kan dat oppakken, als die het wil. Met de verkiezingen in aantocht, zou daar na de verkiezingen de nodige initiatieven voor genomen kunnen worden, ook al hebben de geopenbaarde verkiezingsprogramma’s hier tot nu toe weinig aandacht voor

Europese Commissie

De Europese Commissie gaat zelf elk jaar een mediamonitor uitbrengen met een gedetailleerde analyse van de mediamarkten in alle EU-landen. Daarbij wordt de mate van mediaconcentratie geanalyseerd en de risico’s op buitenlandse informatiemanipulatie en inmenging. De Nederlandse toezichthouder maakt weliswaar een jaarlijkse mediamonitor, maar zelfs daarin is niet alle eigendomsinformatie te vinden van de belangrijke spelers en worden de risico’s op buitenlandse manipulatie en inmenging niet besproken.

Dode letter

De organisaties Artikel 19 Europe, European Federation of Journalists (EFJ), Free Press Unlimited, International Press Institute (IPI) en Osservatorio Balcani Caucaso Transeuropa (OBCT) verklaarden al serieuze bezorgdheid te hebben aangezien veel regeringen niet voorbereid zijn en ook geen politieke wil te hebben om wetgeving te maken en in te spelen op de EMFA. Het vreest anders dat de EMFA een dode letter wordt. Alhoewel Nederland wat persvrijheid betreft vrij hoog in de lijstjes staat, gaat het er om juist die positie ook wettelijk beter vast te leggen dan nu het geval is. Met het vingertje wijzen naar andere landen zoals soms gebeurt, is dan niet zo effectief als je zelf de zaken niet geregeld hebt.

Helaas is in die zin de EMFA op hoofdlijn een dusdanig niet afdwingbaar compromis geworden dat met name voor landen waar persvrijheid in het geding is, deze makkelijk terzijde kan worden geschoven door een gebrek aan afdwingbaarheid.

---

David de Jong is als journalist werkzaam bij onder meer Marketing Report.

 Volg Marketing Report op LinkedIn!

 Abonneer je op onze gratis dagelijkse nieuwsbrief

 Registreer jouw bureau gratis in de Marketing Report reclamebureau database The List

Lees ook:

Gepubliceerd door: David de Jong