[Column] David de Jong: Het nutteloze mediadebat over de NPO: iedereen deed een plas….

Na anderhalf jaar was er eindelijk weer een echt mediadebat in de Tweede Kamer dat vooral over de NPO ging. Je zou denken nu komt het. Kamerleden gaan inhoudelijk een echte discussie aan hoe het verder zal moeten met het hele publieke stelsel en hun ideeën geven. Totale verdeeldheid en soms niet gehinderd door enige kennis van het mediabestel werd het debat gevoerd.

Gekaapt door PVV

Het debat werd deels gekaapt door de PVV en Forum voor Democratie die nogal boute stellingnames deden. De PVV met mediawoordvoerder Martine van der Velde sprak stoïcijns van de NPO als een nutteloos ding die het beste maar kan worden afgeschaft. Op de vraag van andere Kamerleden over hoe het Nederlandse mediabestel er wat de PVV betreft, dan wel uit moet zien zonder NPO, sneerde ze herhaaldelijk met het antwoord dat dat bij de onderhandelingstafel aan de orde is.

Middelvinger

Daarmee gaf ze eigenlijk de figuurlijke middelvinger naar de maatschappij. Martin Bosma wordt echt gemist in het debat. Hij wist jarenlang met zijn wijze van debatteren met humor en soms rake punten in te brengen, al was zijn standpunt over de NPO altijd dezelfde en had zijn inbreng soms iets weg van een comedyshow. Die flair is bij dit onderwerp duidelijk verdwenen nu Martin Bosma sinds december 2023 Kamervoorzitter is.

Geen collectief geheugen meer

Sowieso waren nagenoeg alle woordvoerders op het onderwerp media in de Tweede Kamer vooral voor het eerst met dit dossier bezig. Daarmee is het collectief geheugen en de kennis van het verleden weg. Illustratief was de manier van reageren van D66-mediawoordvoerster Ilona Rooderkerk die in antwoord op een betoog van BBB-kamerlid Mona Keijzer stelde oh, u wilt ook de Top2000 afschaffen? Daarmee sloeg ze als woordvoerder van de politieke partij die de demissionair staatssecretaris levert, een legitieme discussie dood over hoe je een publieke omroep wil inrichten met een jij-bak.

VRT

Mona Keijzer betoogde dat zuilen en ledenaantallen bij omroepen anno 2024 wellicht niet de manier zijn om pluriformiteit van een publieke omroep vorm te geven. Zij stelde voor om een onderzoek te doen naar hoe de VRT in Vlaanderen en de BBC in het Verenigd Koninkrijk de pluriformiteit geregeld hebben. Na het debat kreeg het BBB-kamerlid in verschillende media vanuit met name NPO-geledingen de wind van voren alsof ook zij het bestel zou willen opblazen.

Voor eigen parochie

Voor het debat zocht Frederieke Leeflang, voorzitter van de Raad van Bestuur van de NPO podia op bij de NPO zelf. Of het nu om Op1, Nieuwsuur, Sophie & Jeroen of Buitenhof gaat. Het zijn allemaal NPO-programma’s waar ze in te zien is geweest de afgelopen maanden.

Opvallend dat Frederieke Leeflang zich niet laat interviewen door bijvoorbeeld RTL Nederland of BNR Nieuwsradio, zodat er geen onderlinge relatie en afhankelijkheid bestaat tussen geïnterviewde en interviewer. Af en toe verschijnt er een kranteninterview met Frederieke Leeflang. Paul Doop die ook in de Raad van Bestuur van de NPO zit en niemand buiten de mediabubbel kent, laat zich al helemaal niet interviewen. Dat is jammer. Benieuwd wat er bij het op 26 mei in de Amsterdamse De Balie te houden Operatie Interview naar voren zal komen.  

NPO lachende derde?

Naast Frederieke Leeflang, is met name Jan Slagter overal te zien. De boodschap is: het huidige stelsel is o zo belangrijk voor de democratie, daar mag je niet aankomen. Wat er ook mis is. Sterker nog, de de uitzendlicentie die op 1 januari 2027 afloopt (dus over 2,5 jaar!) moet met twee jaar verlengd worden tot 2029 zoals de demissionair opvolger van de demissionair opvolger van de toenmalige missionaire staatssecretaris nu beweert. Met betrekking tot dat laatste: Zover zijn we dus ook in het landsbestuur, dat deze bestuurspost blijkbaar zo belangrijk is dat D66 op zoek moest naar wie nog een baantje zocht na tot twee keer toe vertrek van de bewindspersonen, maar dat terzijde.

Rustiger

De NPO en de omroepverenigingen kunnen als twee jaar of desnoods 1,5 jaar verlenging er komt, alvast rustiger zijn dat het stelsel blijft zoals het is. Immers dan is zeker dat een regering met zulke anti-NPO sentimenten  er ofwel niet meer zit ofwel nooit de kans krijgt iets echt te kunnen implementeren omdat er tussentijds alweer verkiezingen zijn geweest. Het lijkt er op dat een dergelijk scenario een Kamermeerderheid krijgt.

Waar de NPO verder op gokt is dat de bezuinigingsdrift waar de VVD en PVV op zinnen bij de NPO geen werkelijkheid wordt. Partijen als NSC en BBB zijn daar mogelijk in de lobby gevoelig voor. Daarnaast is de vraag hoelang en of er überhaupt een regering PVV/VVD/NSC/BBB komt.

Nalatigheid

De gezamenlijke politieke partijen hebben nagelaten de afgelopen 15 jaar concreet beleid te maken omtrent de inrichting van de publieke omroep. In het Kamerdebat bleek dat zowel vertegenwoordigers van de formerende partijen, als vertegenwoordigers van de demissionaire regering als oppositie – vaak niet gehinderd door enige kennis – simpelweg roepen en zich laten meeslepen door scorende opmerkingen al dan niet met een jij-bak.

Geen mediavisie

Gevolg? Het antwoord op de vraag hoe moet je een toekomst-zeker publiek omroepbestel inrichten, blijft achterwege. De NPO zal zelf antwoorden geven. En de Arjan Lock’s (directeur EO) en Jan Slager’s (directeur MAX) van deze wereld gaan dat samen met de Frederieke Leeflang’s en Paul Doop’s van de omroepwereld invulling geven op hun manier. Want de EO, Omroep MAX, KRO-NCRV, AVROTROS, BNNVARA enzoverder zijn van levensbelang van de democratie. Dat denken zij zelf. En series zouden niet gemaakt worden als zij niet bestonden. Iedereen is er lovend over, zo beweren ze.

Dat er andere kanten van verhalen bestaan, dat elders in Europa minstens net zo, zo niet betere producties worden gemaakt, dat moet je maar niet te hard roepen. Net als kritiek op bepaalde producties en uitingen van de NPO. Dat de regionale omroepfunctie in veel landen door de landelijke omroepen ingevuld wordt, waardoor elke financieringsvergelijking mank gaat, moet je ook maar niet roepen.

Koninkrijkjes

En dat er in het huidige landschap zo veel misgaat met alle koninkrijkjes die bestaan met een ingewikkelde organisatiestructuren waardoor vaak macht waar grensoverschrijdende situaties kunnen bestaan op die eilandjes, sja daar had men niet op gerekend. En controle is al helemaal lastig als het beleid van het Commissariaat voor de Media niet is om echt toezicht te houden en boetes te geven, maar meer op informatie en voorlichting zit. En dus kunnen sommige bestuurders meer dan 15 jaar op hun post blijven, ondanks officiële termijnen; een ontheffing kan immers altijd. Alsof de politie op de weg zegt: de flitspalen halen we overal weg, u krijgt een informatiebrief bij snelheidsovertredingen. Foei.

Een ding is wel duidelijk een extra bestuurslaag met een Autoriteit Publieke Media bij de NPO als oplossingsidee in het huidige stelsel maakt de structuren nog ingewikkelder.

Zo uniek

Het Nederlandse omroepstelsel is in ieder geval zo uniek, dat het nergens gekopieerd is.Net als het door de overheid (sinds 1919) grondwettelijk vastgelegde financiering van bijzonder onderwijs, is het not done om aan de omroepverenigingen te komen. In die zin is het interessant dat Mona Keijzer dat als oud-CDA staatssecretaris en nu BBB’er wel deed: het is waar, de zuilen zijn er niet meer anno 2024.

Dat er uiteindelijk een stelsel komt waar niet omroepverenigingen de basis zijn, maar simpelweg EEN Nederlandse Publieke Omroep met afdelingen waar de pluriformiteit met hoor/wederhoor en alle kanten laten horen bij de programma’s zelf komt te leggen, dat is misschien een utopie maar gebeurt in Europa wel degelijk bij omroepen als SVT, ZDF, VRT, DR, NRK en vele anderen. De kunst is het waarborgen van de afstand tussen politiek en omroep. Die geldt nu ook. Want als je gaat kijken hoe de linkjes tussen met name oud-politici en omroepen zit, blijkt al snel dat daar een verwevenheid in bestaat. 

Politieke vermengingen

Oud-politici als Marleen Barth, Mirjam Sterk, Erik Holterhues, Abdeluheb Choho, Arjan El Fassed, Sjoerd Sjoerdsma, Roos Vermeij, Rob van Gijzel.  Micheline Paffen-Zeeni, Elvira Sweet, Sipke Spoelstra, Ruth Peetoom, Guusje ter Horst zijn volop actief in de diverse raden van toezicht bij de omroepinstellingen. Met name (oud-)regeringspartijen weten de zetels in te nemen CDA, PvdA en D66 zijn vertegenwoordigd. Het zijn zogeheten vriehden van omroepinstellingen om hun eigen raden van toezicht te benoemen, natuurlijk. Maar hoezo afstand van de politiek? En juist deze situatie maakt dat het wijzigen van structuren lastig is, de beste lobbyisten voor behoud van het bestaande zitten diep verweven in het omroepbestel.

bvA

De bvA sprak onlangs ook zijn zorgen uit. Dat gaat over de angst dat grote bezuinigingen en/of stelselwijzigingen bereik zouden weghalen. Logisch vanuit hun optiek, maar als NPO-bereik verdwijnt,

Iedereen deed een plas

Hoe het ook zij het debat en de situatie van de NPO lijkt sterk op iedereen deed een plas, en het bleef zoals het was….

                                                                                                                                                      ---

David de Jong is als journalist werkzaam bij onder meer Marketing Report.

 Volg Marketing Report op LinkedIn!

 Abonneer je op onze gratis dagelijkse nieuwsbrief

 Registreer jouw bureau gratis in de Marketing Report reclamebureau database The List

Lees ook: