Verkiezingsprogramma’s: AI, (social) media en NPO

29 oktober verkiezingen: wat willen de politieke partijen?

Op 29 oktober 2025 zijn er na nog geen twee jaar opnieuw Tweede Kamerverkiezingen als gevolg van de val van de regering. Inmiddels hebben de meeste politieke partijen hun verkiezingsprogramma’s (in conceptvorm) geopenbaard. Marketing  Report nam de verkiezingsprogramma’s door. Hieronder een weergave van standpunten over AI, (social) media, big tech, reclame en de NPO.

VVD

Vanuit de overheid wil de VVD investeringen doen in AI via de investeringsagenda voor nationale groei en investeringsmaatschappij. Een AI-fabriek in Groningen en AI-gigafabriek moeten er komen, net als een AI-hub met hulp voor het mkb. De VVD wil daarnaast dat er versterking komt van de Europese digitale infrastructuur en eigen technologische alternatieven. Dit in het kader van minder afhankelijkheid van Amerikaanse software, clouddiensten en datacentra.

NPO

De VVD wil dat de NPO teruggaat naar de kerntaken nieuws, educatie en journalistiek en blijft het plan om te komen tot omroephuizen steunen en dus voor een extern pluriform omroepbestel. Daarbij dient de NPO meer ruimte krijgen voor co-producties, digitale exploitatie en innovatie. Ook moet er meer transparantie komen over kosten en de programmering op omroepniveau.

Het Commissariaat voor de Media en de Autoriteit Consument en Markt moeten meer toezicht verkrijgen op pluraliteit, marktdominantie en online veiligheid van media-aanbod.

CDA

Ook het CDA wil investeren in digitale autonomie, waarbij het CDA kiest voor samenwerking binnen Europa om te bouwen aan eigen cloud-toepassingen en focus van het groeifonds op AI. Het CDA wil een AI-commissaris zodat samenwerking en data-uitwisseling beter van de grond komen.

Het CDA wil ook dat er een AI-ethiek komt die verankerd wordt. Net als de VVD wil het CDA een AI-fabriek in Noord-Nederland. Het CDA stelt verder bedrijven te willen bestraffen die zich niet aan de regels houden. Daarbij wil het CDA dat websites en platforms ook uit de lucht kunnen worden gehaald. De partij kiest daarbij voor strenge handhaving en wil een aanscherping van de Europese DSA om desinformatie en schadelijke/criminele content te kunnen weren.

Leeftijdsverificatie voor apps

Het CDA pleit voor een verplichte leeftijdsverificatie van specifieke apps met een Kijkwijzer-aanpak. Ook wil het CDA strengere regels voor financiële influencers, met name als die zich op jongeren richten. Marketing gericht op kinderen en aankopen in games wil het CDA hard aanpakken, mede door ze onder de Kijkwijzer te laten vallen.

Anonieme accounts op sociale media wil het CDA verbieden. Ook wil het CDA verdere maatregelen tegen de al strafbare deepfakes, doxing, grooming en phishing door het instellen van een meldpunt.

Ook wil het CDA online gokken weer verbieden en online gokreclames volledig verbieden.

NPO

Het CDA wil doorgaan bij de NPO met de hervorming naar omroephuizen en de macht decentraliseren naar de omroephuizen. Regionale en lokale omroepen wil het CDA versterken. Regionale publieke tv-zenders moeten bij providers verplicht op plek 10 komen.

GroenLinks-PvdA

GroenLinks-PvdA zegt in zijn verkiezingsprogramma van andere EU-landen te  willen leren en te eisen dat er transparantie van techgiganten komt over hun algoritmes en verdachte campagnes, waarbij het met respect voor de vrijheid van meningsuiting van privépersonen wil blijven omgaan. Net als het CDA wil GroenLinks-PvdA een aanscherping van de EU Digital Service Act om haat beter te bestrijden.

AI

Over AI stelt de fusiepartij dat (generatieve) AI gevolgen heeft voor auteursrecht en daar wil GroenLinks-PvdA aandacht voor.

Verder stelt het verkiezingsprogramma dat er een verbod moet komen op real-time gezichts- en emotieherkenning met AI en dat AI-genereerde content herkenbaar moet zijn met bronvermelding.

Net als de VVD en het CDA wil GroenLinks-PvdA dat er Europese alternatieven komen voor de Amerikaanse en Chinese big-tech, waaronder een eigen AI-fabriek in Groningen. GroenLinks-PvdA wil in algemene zin een breed onderzoek naar het voorkomen van monopolies op Europese en nationale schaal. Ook wil de partij transparantie van techgiganten over hun algoritmes en verdachte campagnes.

Net als de VVD en het CDA pleit GroenLinks-PvdA ook voor het doorgaan van de NPO-hervorming met omroephuizen, alleen wil deze partij een pluriform (breed) aanbod en wil GroenLinks-PvdA dat de NPO de coördinerende en faciliterende rol behoudt, waarbij de financiering voor 8 jaar in plaats  van 5 jaar wordt vastgelegd. Overstappen van bestuurders tussen omroephuizen wordt onmogelijk gemaakt. Ook wil GroenLinks-PvdA dat eindredacteuren bij de NPO geen commerciële rol meer hebben door de afsplitsing van commerciële taken in een commercieel directeur.

Ook wil GroenLinks-PvdA dat er maximaal 5 procent reclamezendtijd komt bij de NPO (is nu 8 procent) ter bestrijding van commercialisering bij de NPO. Verder wil GroenLinks-PvdA investeren in lokale en regionale omroepen.             

Investeringsverplichting, leeftijdsgrenzen en verbod op personalisatie

GroenLinks-PvdA wil een hogere investeringsverplichting voor streamingdiensten (die is nu 5 procent verdeeld in 2,5 procent voor culturele producties) en wil ook dat big tech eronder gaat vallen.  

Verder wil de partij met  de DSA nepnieuws en desinformatie bestrijden die via social media wordt verspreid door het invoeren van moderatieverplichtingen. Daarnaast wil GroenLinks-PvdA dat er leeftijdsgrenzen komen voor  sociale media en verslavende algoritmen. Ook moet er een digitale Kijkwijzer komen met adviezen voor schermtijd per leeftijdsgroep. Verder wil GroenLinks-PvdA een verbod op Europees niveau van gepersonaliseerde content en online tracking

Minister voor digitale zaken

GroenLinks-PvdA wil dat er een minister komt voor digitale zaken. Deze gaat vooral over de digitale zaken van de overheid.

SP

De SP wil dat AI streng gereguleerd wordt. De SP wil dat altijd duidelijk wordt als iets met AI is gemaakt. AI mag als het aan de SP ligt, alleen gebruik maken van publieke informatie en als de auteursrechten beschikbaar zijn. Verder wil de SP het recht op een offline leven vastleggen en een verbod op het nemen van beslissingen door AI.

Overheden moeten gebruik gaan maken van open source, waarbij de overheid zelf software gaat ontwikkelen om zo niet afhankelijk te zjn van derden. Net als GroenLinks-PvdA, wil de SP een ministerie van digitale zaken. Ook wil de SP dat gratis diensten consumenten dezelfde bescherming geven als bij betaalde diensten.

NPO

De SP wil stoppen met bezuinigingen op de NPO waarbij meer ruimte komt voor kritische journalistiek, Nederlands drama en documentaires. Programmamakers moeten meer ruimte krijgen om te experimenteren en kijkcijfers mogen van de SP niet meer leidend zijn waarbij deze linkse partij voor een brede en diverse NPO pleit.

Verbod op datahandel en gepersonaliseerd adverteren

De  SP wil een wettelijk verbod op gepersonaliseerde advertenties, advertentieveilingen en de grootschalige dataverzameling en handel in de strijd tegen het verdienmodel van big tech. De SP wil niet langer dat gebruikers als handelswaar worden gebruikt. Verder wil de SP dat er strengere regulering komt met open standaarden, transparantie over algoritmes en een sterkere positie voor consumenten, werknemers en kleinere ondernemers in de digitale economie. Verslavende elementen op telefoons en social media moeten worden verboden. Ook een verbod op nepnieuws en desinformatie en ondoorzichtige algoritmes die daartoe leiden moet er volgens de SP komen. Open source en open standaarden moeten daarbij het uitgangspunt worden.

Verder wil de SP net als andere politieke partijen investeren in digitale autonomie om de afhankelijkheid van de Verenigde Staten te verminderen.

PVV

De PVV wil de financiering (‘subsidie-infuus’) van de NPO stoppen en van het Hilversumse Mediapark een woonwijk maken. Het verkiezingsprogramma heeft het verder niet over de digitale economie en AI.

BBB

De BBB wil net als andere partijen dat er een AI-fabriek in Groningen komt en een Nederlandse AI-infrastructuur. Daarbij wil BBB dat die via de Defensiebegroting wordt gefinancierd. Net als het CDA wil BBB dat er een leeftijdsverificatiesysteem komt voor apps en social media. BBB wil dat op Europees niveau. Ook moet er een verificatiestandaard komen op Europees niveau tegen deepfakes en online fraude. Het gebruik van gezichtsherkenning wordt beperkt of verboden. En de partij wil dat er in de grondwet digitale grondrechten worden opgenomen.

NPO

Net als het CDA, VVD en PvdA-GroenLinks wil BBB dat er een extern pluriform omroepbestel blijft. Wel wil BBB met publieke waarden kerntaken behouden waaronder een neutrale nieuwsvoorziening, informatie, educatie en een bescheiden cultureel aanbod. Duplicatie met commerciële zenders wordt geschrapt net als entertainment en ondoelmatige digitaliseringsuitgaven. Regionale en lokale omroepen moeten verder ondersteund worden, aldus  BBB. Ook wil BBB beleid opdat meer media in Nederlandse handen blijven. Hoe is onduidelijk.

ChristenUnie

De ChristenUnie wil dat er een wettelijke leeftijdsgrens van 14 jaar komt voor sociale media. Ook wil de ChristenUnie een wettelijke leeftijdsverficatie invoeren voor sociale media, platformen met porno en geweld, goksites, het kopen van alochol en sites met kopen met uitstel van betaling.

Social Mediaplatforms moeten hun diensten minder verslavend maken. Ook wil de ChristenUnie dat er auteursrecht komt op het eigen lichaam en gezichtskenmerken alsmede stem. Ook moet er een recht komen op een schone digitale lei.

De ChristenUnie wil dat ledenomroepen bij de NPO leidend blijven en is in die zin geen voorstander van een hervorming, maar wil wel dat de omroepverenigingen gaan over de programma’s en niet de NPO.

Partij voor de Dieren (PvdD)

De Partij voor de Dieren (PvdD) pleit voor het direct herkenbaar maken van AI-gegeneerde content met een watermerk of logo. Privacy moet default worden en er mag standaard zo min mogelijk data worden verzameld, alleen na uitdrukkelijke en na een positief antwoord op begrijpelijk geschreven vraag om toestemming.

Opensource

PvdD wil dat overheden afstappen van big tech en opensource gaan gebruiken. Verslavende algoritmes, uitbuiting, nepnieuws, privacyschendingen wil PvdD aanpakken. Er komt ook een minimumleetijd van social media: 16 jaar en een smartphone mag vanaf 14 jaar.

AI

PvdD wil dat bedrijven worden gedwongen meer transparantie te geven over hun opslag en gebruik van data en de werking van algoritmes. De mogelijkheden waarvoor data gebruikt mogen worden worden beperkt en de verkoop van data  zonder expliciete toestemming wort verboden. Bij bedrijven wordt de zeggenschap over data ingeperkt; die komt bij gebruikers te liggen als het aan PvdD ligt. Ook moeten bronnen bij AI gegenereerde content verplicht worden gemeld.

Voor AI wil PvdD dat die onder democratische controle komt in plaats van onder controle van big tech met de nadruk op ecologische grenzen, mensenrechten, dierenwelzijn en sociale rechtvaardigheid. Verder wil PvdD dat AI uitsluitend commercieel mag worden ingezet wanneer de toepassing verenigbaar is met duurzame en sociaal rechtvaardige principe. Ongelijkheid, overconsumptie en gedragsmanipulatie horen daar wat betreft de PvdD niet bij.  De essentiele AI-infrastructuur moet van e PvdD in publieke handen komen. Ook wil PvdD dat big tech verplicht worden transparant te zijn over hun algoritmes over wat zij laten zien en waarom. Microtargetting wordt aan banden gelegd.

NPO

PvdD wil dat er afdoende wordt geïnvesteerd in de NPO evenals de regionale publieke omroepen en wil dat deze reclameluw wordt. Big tech moeten eerlijk betalen voor de content van journalistieke inhoud. PvdD pleit verder voor behoud van het verlaagde BTW-tarief voor nieuwsmedia.

Reclameverboden

PvdD wil verder dat er een landelijk reclameverbod komt voor fossiele producten, vlees/zuivel en consumptiegoederen/diensten. Ook verboden voor ultra-fashion zoals Shein en Temu verkopen, moeten er komen net als reclameverboden daarvoor. Verder moeten er als het aan PvdD ligt waarschuwingslabels komen bij fossiele producten. Overbodige verlichting voor reclames moet ook aan banden worden gelegd. In feite wil PvdD dat er alleen nog reclame mag worden gemaakt voor gezonde, biologische en diervriendelijke producten. Marketing voor snoep en fastfood wordt ook verboden net als via influencers.

NSC

NSC wil dat er regels komen voor het verzamelen, opslaan, gebruiken en delen van data. Ook moet er een ministerie van digitale zaken en staatsmodernisering naar Duits voorbeeld komen. 

NPO

NSC pleit voor het behoud van 5 omroepverenigingen en de fusie van NOS en NTR, waarbij de reclame bij de NPO door de Ster mag worden uitgebreid. Ook pleit NSC voor meer handhavingsmogelijkheden voor het Commissariaat voor de Media. Verder pleit NSC voor strengere regels voor overnames van mediabedrijven, ook al is dit al via de EMFA geregeld (en moet Nederland nog met uitwerkingswetgeving komen).

Volt

Aangaande social media wil Volt dat jongeren begeleiding kunnen krijgen en dat ouders en professionals over de juiste kennis en middelen beschikken als aanvulling op verboden en richtlijnen en gebaseerd op actuele inzichten uit wetenschap en praktijk. In het onderwijs moet er een AI-geletterdheid komen en een digitale Kijkwijzer. Daarbij moet er ook een nationaal melpunt komen voor deepfakes.

Met betrekking tot AI wil Volt dat er een bewustwordingscampagne komt voor het effect van AI op mentale gezondheid, specifiek op die van jongeren. 

Binnen nieuwsredacties en publieke omroepen wil Volt dat er ten aanzien van generatieve AI duidelijke richtlijnen komen. Deze mag bijvoorbeeld geeen autonoom nieuws generen.

NPO

Volt wil dat onderzocht wordt of er een reclamevrije, krachtige, onafhankelijke en onpartijdige NPO kan komen zonder afzonderlijke instellingen. Omroepverenigingen zouden dan omgevormd kunnen worden naar producenten die net als andere maatschappelijke instellingen programma's kunnen leveren. In plaats van bezuinigen wil Volt investeren in de publieke omroepsector.

Direct afdwingbaar recht moet er komen voor wie zich niet houdt aan gedragscodes, er moeten strengere integriteitseisen komen en een afkoelperiode voor omroepbestuurders. Bij regionale en lokale publieke omroepen moeten politieke partijen ook zendtijd krijgen. 

Volt wil dat er een Europese publieke omroep komt die zendtijd krijgt bij de publieke landelijke omroepen en de NPO zou ook meer verplicht moeten worden om Europese programma's uit te zenden (er bestaat overigens als een quotaregeling).

Verder wil Volt dat de mededingingswet wordt aangescherpt op het vlak van overnames (oftewel invulling geven aan de European Media Freedom Act). Ook wil Volt dat er duurzame financieringsmodellen komen voor een pluriform medialandschap.

Publieke sociale media

Volt wil verkennen of de Europese Digitale identiteit ingezet kan worden als verificatietool tegen desinformatie, bots en AI-slap. Volt wil verder toewerken naar eenpublieke digitale infrastructuur waar non-profit, privacy, interoperabiliteit en democratische controle centraal staan. Platformen uit de Fediverse zoals Mastodon en PeerTube zijn voorbeelden volgens Volt die al kunnen worden gestimuleerd.

Volt wil verder inzetten op strikte handhaving van de Europese regels voor privacy, desinformatie en concurrentie. Internetbedrijven moeten verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor de verspreiding van desinformatie. Volt wil daarom dat platformbedrijven zoals Meta actief worden verplicht om transparantieregisters openbaar te maken over hoe hun algoritmen informatie verspreiden, welke moderatie plaatsvindt, en cijfers te publiceren over advertentie-inkomsten en -plaatsingen per categorie.

De overheid moet volgens Volt minimumvoorwaarden stellen op het gebied van algoritmische transparantie, zodat journalistieke inhoud niet systematisch wordt verdrongen door engagement-gedreven desinformatie.

Silicon AI

Volt wil innovatie stimuleren door een Silicon Europa op te zetten. Er moet daartoe ook een European Tech Fund komen die zich op AI en kwantumtechnologie richt.

Volt wil verder dat er een  Digital Sovereignty Score komt zodat de digitale afhankelijkheid van overheden inzichtelijk wordt en streeft naar Europese digitale autonomie. Net als andere partijen, wil Volt een ministerie van Digitale Zaken die innovatie niet alleen moet volgen maar ook moet bevorderen en toezicht op houden. Open source is daarbij het kernwoord voor Volt. Ook wil Volt net als andere partijen een eigen AI-fabriek.

Nederland moet verder als het aan Volt ligt, AI-regulering invoeren voor de bescherming van onze democratische waarden. Er komen verplichte labels voor AI-gegenereerde content en real-time detectiesystemen voor deepfakes, zodat burgers onderscheid kunnen maken tussen authentieke en kunstmatig gegenereerde informatie.

Overheden en kritische infrasructuren mogen van Volt met maximaal 40 procent afhankelijk zijn van één leverancier en moeten verplichte exitstrategieën en Software as a Service (SaaS) escrow hebben. Ook komt er voor deze partijen een Koop binnen de EU-beleid. In 2030 moet de overheid overgestapt zijn naar EU-leveranciers voor digitale diensten, waarbij Microsoft, Amazon en Google niet meer aan de orde zijn.

Nederland moet de EU AI-verordening volgens Volt met voldoende middelen implementeren.

Reclameverbod fossiel

Volt wil per 2030 een volledig verbod op reclames voor het gebruik van fossiele brandstoffen.

JA21

JA21 wil AI stimuleren en ondernemers daarin de ruimte geven. Ook wil JA21 investeren in strategische technologie en digitale zodat digitale soevereiniteit wordt bereikt. Verder wil JA21 ledenomroepen afschaffen binnen het publieke omroepstelsel en de NPO terugbrengen tot 2 tv-zenders met nieuws, satire, muziek, sport, documentaires, geschiedenis, debat, achtergrond en duiding. Nederlandse tradities, taal en cultuuruitingen moeten voldoende aan bod komen. De NPO moet neutraliteit, objectiviteit en neutraliteit in de nieuwsvoorziening waarborgen.

Andere partijen

Partijen als D66, Volt en Denk hebben hun concept-verkiezingsprogramma nog niet geopenbaard. Van kleinere partijen als Forum voor Democratie, SGP en niet in de Tweede Kamer zetelende partijen als 50Plus (die trouwens nauwelijks iets schrijft over AI en media)  zijn de standpunten niet weergegeven.

 Volg Marketing Report op LinkedIn!

 Abonneer je op onze gratis dagelijkse nieuwsbrief

 Registreer jouw bureau gratis in de Marketing Report reclamebureau database The List

Dit artikel is gepubliceerd door: David de Jong